«Γιατί διαβάζω;»: Ο σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού Σπύρος Μιχαλούλης μιλά στο Infokids.gr

Είναι μεγάλη τύχη να ξέρει ένα παιδί ήδη από τα 16 του τι θέλει να κάνει στη ζωή του –ακόμα μεγαλύτερη, βέβαια, να το πετυχαίνει και να γίνεται ένας χαρούμενος (επαγγελματικά τουλάχιστον) άνθρωπος. Πόσα παιδιά, όμως, έχουν αυτή την τύχη; Πολύ λιγότερα από όσα θα μπορούσαν, αν εμείς οι γονείς αφιερώναμε τον απαραίτητο χρόνο για να τα βοηθήσουμε να αναζητούν σωστά αυτό που ταιριάζει καλύτερα με τα ενδιαφέροντα, με την προσωπικότητα και τα κίνητρά τους!

Ο σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού, συνιδρυτής της Orientum*, κ. Σπύρος Μιχαλούλης κάνει ακριβώς αυτό. Και εν όψει των Πανελληνίων Εξετάσεων 2020 έχει πραγματικά νόημα να ακούσουμε τις συμβουλές που έχει να δώσει σε γονείς και μαθητές:

«Στα 17 κανείς δεν ξέρει τι θέλει να κάνει στη ζωή του» λέτε στην αρχή της ομιλίας σας στο TEDx, όμως υπάρχει ένα μικρό ποσοστό παιδιών που γνωρίζουν από πολύ νωρίς με τι θέλουν να ασχοληθούν μεγαλώνοντας. Πολλά παιδιά, βέβαια, φτάνουν στο Λύκειο και ακόμα δεν μπορούν να εστιάσουν. Τι μπορεί να «φταίει» για την κάθε περίπτωση παιδιού; Ποιος είναι ο ρόλος των γονιών; Τι χρειάζεται να γίνει;

Είναι πολύ μεγάλος ο ρόλος των παραστάσεων που έχει το κάθε παιδί: Υπάρχουν παιδιά που δεν ξέρουν καθόλου τι θέλουν –εκεί παρατηρούμε, ότι δεν έχουν καθόλου παραστάσεις, π.χ. δεν έχουν πάει σε μια έκθεση επιστημονική, δεν γνωρίζουν τα επαγγέλματα, παιδιά που δεν ξέρουν καλά-καλά τι δουλειά κάνει ο μπαμπάς τους. Όταν ένα παιδί στα 16-17 δεν έχει καθόλου εμπειρίες από τον κόσμο, σημαίνει, ότι κάποιος δεν τον βοήθησε σε αυτή την κατεύθυνση.

Στα σχολεία του εξωτερικού μπαίνει από πολύ νωρίς η έννοια του επαγγελματικού προσανατολισμού: Τα παιδιά ενημερώνονται για τα επαγγέλματα, πηγαίνουν σε εργασιακούς χώρους, παρατηρούν, καταλαβαίνουν τι σημαίνει δουλειά, αγορά εργασίας.

Θεωρώ, λοιπόν, ότι αυτό θα έπρεπε να γίνεται και εδώ. Σκέφτεται π.χ. ένα παιδί να γίνει δικηγόρος; Ας πάει μερικές ημέρες σε ένα δικηγορικό γραφείο, ας παρατηρήσει πώς γίνεται η δουλειά, ας ζητήσει να γίνει βοηθός. Γενικά είναι σημαντικό τα παιδιά να μπαίνουν από νωρίς σε αυτόν τον κόσμο, π.χ. ας πάρει μια μέρα ο μπαμπάς το παιδί στην δουλειά του, να δει το παιδί τι γίνεται εκεί και ας εξηγήσει ο μπαμπάς τι κάνει ο κάθε άνθρωπος όταν δουλεύει.

Τέλος, χρειάζεται ενθάρρυνση στα παιδιά να αρχίσουν να δουλεύουν λίγο καλύτερα το ίντερνετ: Τα παιδιά περνούν πολλές ώρες στο διαδίκτυο, χωρίς όμως να ξέρουν σοβαρά να κάνουν μία αναζήτηση. Ας προτείνουμε, λοιπόν, στο παιδί μας που σκέφτεται να ακολουθήσει κάποιες σπουδές ή κάποιο επάγγελμα, να το ψάξει π.χ. στο YouTube. Και ας κάτσουμε κι εμείς μαζί του. Π.χ. Υπάρχουν παιδιά που δεν ξέρουν πώς να βρουν το πρόγραμμα σπουδών των Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Πολυτεχνείου!

Από ποια ηλικία είναι «καλό» το παιδί να αρχίσει να έχει μια άποψη περί του τι θέλει να κάνει όταν… μεγαλώσει, ώστε -όπως λέτε- να ξέρει για ποιο λόγο αξίζει να διαβάσει; Μπορεί το ελληνικό δημόσιο σχολείο να βοηθήσει το παιδί σε αυτό;

Το Δημόσιο σχολείο θα έπρεπε να είναι η βασική πηγή βοήθειας των παιδιών. Θα έπρεπε ο επαγγελματικός προσανατολισμός να είναι βασικό κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας, να είναι εμπειρία, να είναι διαδικασία, και όχι η ώρα του παιδιού.

Τα καλά νέα είναι, ότι τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί το ενδιαφέρον των παιδιών στις σπουδές που θα ακολουθήσουν, καθώς αμέτρητα παιδιά έχουν ζήσει ματαίωση στις σπουδές τους και συχνά τις εγκατέλειψαν. Καταλαβαίνει, λοιπόν, ο κόσμος ότι δεν μπορεί να είναι τυχαία μια επιλογή σπουδών. Έτσι, πολλοί Σύλλογοι Γονέων διοργανώνουν σεμινάρια Επαγγελματικού Προσανατολισμού για παιδιά, ενώ υπάρχουν και δημόσια κέντρα συμβουλευτικής και προσανατολισμού, απλά δεν τους έχουν δοθεί τα εφόδια για να μπορέσουν να βοηθήσουν τα παιδιά.

Αναφορικά με την ηλικία του παιδιού, νομίζω ότι στην Α’ Λυκείου είναι καλό να αρχίσει το παιδί να βλέπει τις επιλογές του. Να μην παρατήσει, όμως, τα μαθήματα στα οποία νιώθει «αδύναμος» επειδή π.χ. θέλει να πάει στη θεωρητική κατεύθυνση άρα γιατί να διαβάζει Μαθηματικά, γιατί αυτό μπορεί να του κοστίσει στη μελλοντική επιλογή σχολής. Π.χ. Ακόμα και Παιδαγωγικά να πάει ένα παιδί, θα κάνει Στατιστική, άρα τα Μαθηματικά μπορεί να τα συναντήσει σε οποιαδήποτε σχολή.

Ξένες Γλώσσες, STEAM, Πληροφορική, Αθλήματα, Μουσική, Καλλιτεχνικά. Στον 21ο αιώνα ποιες θεωρείτε ότι είναι οι δεξιότητες που πρέπει να έχει ένας μαθητής, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες του μέλλοντος;

«Όλα» είναι η απάντηση, όμως είναι σημαντική η παρατήρηση του παιδιού, να δεις πού έχει έφεση. Υπάρχουν παιδιά π.χ. που έχουν έφεση στα καλλιτεχνικά –δεν πρέπει να το αφήσεις αυτό το πράγμα. Δεν σημαίνει, ότι ένα παιδί που έχει έφεση στα καλλιτεχνικά θα γίνει οπωσδήποτε μουσικός, καλλιτέχνης, δεν θα βγάλει πολλά χρήματα κλπ. Υπάρχουν αμέτρητα επαγγέλματα που σχετίζονται, π.χ. ένα παιδί με καλλιτεχνική φύση μπορεί εύκολα να σπουδάσει marketing;

Βέβαια, αυτό που είναι τρομερά αναπτυσσόμενο και ανεβαίνει όσο τίποτα είναι το θέμα της Πληροφορικής και του STEΜ –χωρίς αυτό, βέβαια, να σημαίνει ότι είναι για όλους. Θα φτάσουμε πιστεύω, όμως, σε μία εποχή που τα παιδιά θα μαθαίνουν προγραμματισμό από το Δημοτικό.

Το Υπουργείο Παιδείας στο πολυνομοσχέδιο που έχει καταθέσει προς ψήφιση περιλαμβάνει μια σειρά από εκπαιδευτικές καινοτομίες που άπτονται και του δικού σας επιστημονικού πεδίου. Ενδεικτικά, εισάγεται το μάθημα της επιχειρηματικότητας, καθώς και εργαστήρια Δεξιοτήτων στο Νηπιαγωγείο, στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο. Ποια η γνώμη σας για τις προωθούμενες αλλαγές; Θεωρείτε ότι θα δώσουν σημαντικά εφόδια στον μαθητή ώστε να μπορέσει να διεκδικήσει τη θέση που στο σύγχρονο επαγγελματικό στίβο;

Αυτές οι καινοτομίες χρειάζονται, τις προστάζει η εποχή. Και το λέω γιατί π.χ. το επιχειρήν είναι στο μυαλό μας ως κάτι «πέρα από εμάς», όμως είναι έννοια του επιχειρήν δεν θα σε κάνει απαραίτητα επιχειρηματία, αλλά θα σου μάθει ικανότητες και γνώσεις που θα σε βοηθήσουν γενικότερα στη ζωή σου. Αυτές οι δεξιότητες, λοιπόν, είναι πολύ-πολύ σημαντικές.

Επιπλέον, ένα από τα πράγματα που ζητά η αγορά εργασίας σήμερα είναι τα soft skills, δηλαδή να μάθει ένα παιδί να επικοινωνεί καλύτερα, να διαπραγματεύεται, να δουλεύει αρμονικά, να κάνει παρουσιάσεις, να είναι προσαρμοστικό, να έχει καινοτόμες ιδέες… Όλα αυτά τα κομμάτια είναι τα πιο χρήσιμα πράγματα που μπορεί να μάθει κάποιο παιδί. Πώς τα μαθαίνει; Υπάρχουν σχετικά σεμινάρια που αξίζει να παρακολουθούν τα παιδιά, τα οποία τους μαθαίνουν πώς να επικοινωνούν καλύτερα, πώς να χρησιμοποιούν τη γλώσσα του σώματος, πώς να κάνουν παρουσιάσεις κ.ο.κ. Σε κάποια ιδιωτικά προσφέρονται αυτά τα σεμινάρια.

Αυτά όλα είναι πολύ χρήσιμα στην αγορά εργασίας, γιατί πτυχία πλέον θα έχουν όλοι. Αυτό που χρειάζεται η αγορά εργασίας είναι προσωπικότητες.

Οι περισσότεροι γονείς οδηγούν τα παιδιά τους στα δικά τους επαγγέλματα. «Έτσι αποφάσισα τι θα γίνω στη ζωή μου», λέτε και εσείς αναφερόμενος στην ομιλία σας στις αρχικές σας σπουδές στη λογιστική. Στην περίπτωση, όμως, που το παιδί δεν εκδηλώσει κάποια άλλη επιθυμία ή κάποιο ταλέντο και δεδομένης της ανεργίες και της εργασιακής αβεβαιότητας, είναι τελικά τόσο κακό το να ακολουθήσει το παιδί έναν πιο «σίγουρο» δρόμο που τουλάχιστον θα του εξασφαλίζει τα προς το ζην;

Όχι απαραίτητα, με μία προϋπόθεση: Να ψάξουμε αν τα ενδιαφέροντα του παιδιού ταιριάζουν με το επάγγελμα του μπαμπά. Αν ένα παιδί δεν έχει εκδηλώσει κάποιο συγκεκριμένο ενδιαφέρον, πολλοί γονείς λένε «καλύτερα να πάει στο σίγουρο». Δεν είναι το «σίγουρο» είναι εκεί που αισθάνονται ασφάλεια να το βοηθήσουν και αυτό μπορεί να αποδειχθεί παγίδα. Το παιδί το βοηθάει ο γονιός μόνο με το παράδειγμά του.

Με την καθημερινότητα το παιδί παρακολουθεί επαγγελματικές συνήθειες που το βοηθούν να βγάλει τα συμπεράσματά του: Μπορεί π.χ. να βλέπει έναν μπαμπά που δουλεύει ατελείωτες ώρες και να αποφασίσει ότι εκείνο δεν θέλει κάτι τέτοιο.

Από την άλλη, υπάρχουν και γονείς που αποφασίζουν να πουν εκείνοι στο παιδί τι θα κάνει, για να μην αφιερώσουν τον απαραίτητο χρόνο για να βρουν μαζί του τι του ταιριάζει.

Πιστεύω, πάντως, πάρα πολύ στο θέμα των ενδιαφερόντων του παιδιού, γιατί μόνο αν σπουδάσει κάτι σχετικό με αυτά θα είναι χαρούμενο με την επιλογή του. Να θέλει το παιδί να πάει στη σχολή –Πόσα παιδιά ξέρετε να θέλουν να πάνε στη σχολή; Δυστυχώς, αυτό είναι και ευθύνη των Πανεπιστημίων, βέβαια, τα οποία δεν έχουν εξελιχθεί όπως θα έπρεπε. Δυστυχώς, η Δημόσια Εκπαίδευση στην Ελλάδα έχει χάσει το κέφι της και χρειάζεται να το ξαναβρεί…

Σε κάποιο σημείο αναφέρετε, ότι ήταν μεγάλο λάθος σας ότι χάσατε την 5ημερη στην Γ΄Λυκείου για να διαβάσετε. Τι θα λέγατε σήμερα στα παιδιά που χάνουν αντίστοιχες «μεγάλες» σχολικές στιγμές για τον ίδιο λόγο;

Ακριβώς όπως το λέτε «μεγάλη σχολική στιγμή» την οποία ακόμα μετανιώνω που έχασα. Έχει σημασία να βρίσκουν τα παιδιά την ισορροπία ανάμεσα στο διάβασμα και την διασκέδαση –να χαλαρώνουν λιγάκι. Δεν χάλασε ο κόσμος αν δεν διαβάσουν τα παιδιά για 5 ημέρες! Και αυτό είναι κάτι που και οι γονείς θα πρέπει να πουν στα παιδιά.

«Το 70% των μαθητών δεν έχουν ιδέα για το τι είναι αυτό που έχουν διαλέξει να σπουδάσουν», λέτε σε κάποιο άλλο σημείο. Τι θα έπρεπε, λοιπόν, να γίνει; Πώς να ενημερώνονται τα παιδιά για τις δυνατότητες που δίνουν οι σχολές;

Τόσο τα σχολεία, όσο και οι γονείς θα πρέπει να πηγαίνουν τα παιδιά στις σχολές και στα Πανεπιστήμια, στους επαγγελματικούς χώρους, ώστε να βλέπουν τα παιδιά τι γίνεται εκεί έξω. Ας πάνε, όμως, και στις δημόσιες υπηρεσίες επαγγελματικού προσανατολισμού, ας βρουν ειδικούς για να μιλήσουν, να μπουν σε μια διαδικασία αναζήτησης, να διαβάσουν το πρόγραμμα σπουδών να δουν τους αρέσουν τα μαθήματα; Να δημιουργήσουν τα κατάλληλα ερεθίσματα ώστε να ξέρουν τέλος πάντων ΓΙΑΤΙ διαβάζουν!

Είμαι, πάντως, πολύ αισιόδοξος για τα επόμενα χρόνια, γιατί υπάρχει πλέον μεγάλο ποσοστό των παιδιών που το ψάχνει.

Από την εμπειρία σας ως σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού, υπάρχουν ακόμα γονείς που «αποφασίζουν και διατάζουν» αναφορικά με τις σπουδές του παιδιού τους; Τι τους λέτε;

Υπάρχουν ακόμα αυτοί οι γονείς, όχι όμως τόσο πολλοί μετά την κρίση του 2010, οπότε οι ίδιοι οι γονείς έχασαν την αυτοπεποίθηση που είχαν σε σχέση με την αγορά εργασίας. Γιατί όσο ανεβαίνει η ανεργία, διαλύονται οι σταθερές που οι γονείς στο μυαλό τους.

Συνήθως σε μαθητές που δεν είναι πολύ καλοί συναντάμε γονείς που λένε, ότι «ο γιος μου είναι αδιάφορος, θα σου πω εγώ τι θα κάνει». Εμείς από τη μεριά μας θα πούμε στους γονείς αυτούς ποιες σχολές του ταιριάζουν, σύμφωνα με τα ψυχομετρικά εργαλεία που έχουμε τα οποία βρίσκουν ενδιαφέροντα, προσωπικότητα και εργασιακά κίνητρα και ικανότητες, όμως η τελική απόφαση είναι του παιδιού. Τελικά, δηλαδή, είναι η προσωπικότητα και τα κίνητρα του παιδιού (π.χ. τα χρήματα, οι συνθήκες εργασίας που θέλει) που θα παίξουν ρόλο στην απόφασή του.

Στις 26 σας κάνατε απόλυτη στροφή σπουδών και καριέρας, από τη λογιστική μεταπτυχιακό στη φιλοσοφική. Τα περισσότερα παιδιά, όμως, διστάζουν να πάρουν μία τέτοια απόφαση –π.χ. να κλωτσήσουν ό,τι κατάφεραν μέχρι κάποια ηλικία, για να επιχειρήσουν κάτι εντελώς άσχετο. Αξίζει το ρίσκο; Τι συμβουλή έχετε να τους δώσετε; Πώς κατακτάται «η πίστη ότι μπορείς να κάνεις τα πάντα»;

Σαφώς και τα παιδιά μπορούν να κάνουν τα πάντα, με την προϋπόθεση του χρόνου και της υπομονής. Τα παιδιά σήμερα πρέπει να καταλάβουν, ότι τα μεγάλα πράγματα δεν γίνονται αν δεν δώσεις χρόνο. Οι δύο βασικότεροι τομείς της ζωής μας, τα επαγγελματικά και τα προσωπικά μας θέλουν χρόνο και υπομονή.

Υπομονή και focus, γιατί όσο περνούν τα χρόνια αντιλαμβανόμαστε τη σημασία της εξειδίκευσης, του να είσαι expert κάπου. Το να «τσαλαβουτάς» σε διάφορους τομείς δεν βοηθάει.

Στην ομιλία σας λέτε, ότι σημαντικό ποσοστό παιδιών ενδιαφέρεται για την επιχειρηματικότητα και την έρευνα. Υπάρχουν τέτοιες επαγγελματικές προοπτικές για τα νέα παιδιά στην Ελλάδα; Ποια θα λέγατε, ότι είναι τα επαγγέλματα ή οι τομείς που θα γνωρίσουν τη μεγαλύτερη άνθηση την επόμενη 10ετία στην Ελλάδα; Μπορείτε να κάνετε κάποια πρόβλεψη;

Τα επαγγέλματα που πιστεύω ότι θα έχουν τη μεγαλύτερη άνθηση είναι τα εξής:

Πληροφορική

Digital Marketing –Επικοινωνία

Τουρισμός –παρά την πτώση που μπορεί να έχει φέτος

Επαγγέλματα που έχουν σχέση με αποκατάσταση ανθρώπων (π.χ. εργοθεραπεία)

Τρόφιμα

Μία από τις συμβουλές που δίνετε στους γονείς είναι «Να σταματήσουμε να δίνουμε βάση στα αρνητικά του παιδιού και να κοιτάμε τα θετικά του». Υπάρχει κάτι άλλο που θα λέγατε σήμερα στον γονιών ενός τελειόφοιτου Λυκείου;

Πρέπει να κάνουμε focus εκεί που το παιδί μας είναι καλό, π.χ. ένας παιδί που δεν είναι του διαβάσματος, αλλά είναι ένα παιδί εξωστρεφές, επικοινωνιακό, τον αγαπά όλος ο κόσμος, γιατί να μην ασχοληθεί με το τουρισμό ή με τις πωλήσεις; Πρέπει να χτίσουμε τα δυνατά σημεία της προσωπικότητας του παιδιού μας, αυτά που θα το βοηθήσουν να απογειωθεί, πάντα με χρόνο και υπομονή.

Και να μην ξεχνούν: Η ζωή είναι μία! Μέχρι τα 65 θα δουλεύουμε! Γιατί να αφήσουμε το παιδί μας να πάρει έναν λάθος δρόμο; Είναι λάθος να λένε στο παιδί “αφού σπούδασες αυτό, αυτό θα κάνεις στη ζωή σου”.

*Η Orientum προσφέρει επαγγελματικό προσανατολισμό μαθητών, φοιτητών και ανθρώπων που θέλουν να αλλάξουν καριέρα.